Erfdochters

Netwerk vermogende vrouwen

Marjan Sax en Tracy Gary in 1999

De Erfdochters is een naar Amerikaans voorbeeld gevormd netwerk van vrouwen met geërfd geld die zich betrokken voelen bij de vrouwenbeweging. Halverwege de jaren 80 ontmoette oprichter Marjan Sax op een congres in de Verenigde Staten feministisch filantroop Tracy Gary, die daar Resourceful Women had opgezet, een netwerk voor vermogende vrouwen. Sindsdien liep Sax rond met het idee iets vergelijkbaars in Nederland te beginnen. Maar hoe bereikte ze deze vrouwen zonder zelf als rijke vrouw uit de kast te komen, iets waar ze op dat moment niets voor voelde?

Plakploeg
Dat probleem loste zich vanzelf op. Marjo Meijer, sinds 2007 duovoorzitter van het bestuur van Mama Cash en erfdochter van het eerste uur: ‘We waren in februari 1985 ‘s nachts affiches aan het plakken voor het hoerenbal dat onderdeel was van de eerste Internationale Hoerenconferentie in Amsterdam. Op het Rokin tegenover de Bonneterie had ik me zodanig gepositioneerd dat ik alleen met Marjan was, buiten gehoorsafstand van de rest van de plakploeg. Binnen de vrouwenbeweging waren er geruchten dat zij met haar geërfd vermogen de geldschieter was van Mama Cash. Ik sprak Marjan aan, ze zei dat ze nog twee andere vrouwen met geërfd geld kende en dat we maar eens bij elkaar moesten komen.’ Zo begon het.

Zelfvertrouwen

Marjo Meijer

‘De Erfdochtersgroep was onze enige veilige plek om het over geld te hebben’, zegt Meijer. ‘Ik voelde me geïsoleerd met mijn rijkdom.’ ‘Mensen realiseren zich niet dat er behalve voordelen aan geld ook veel vooroordelen zijn over mensen met geld’, vult Marjan Sax aan. ‘Iedereen droomt ervan veel geld te hebben, maar niemand kent de schaduwkanten. Het verdriet vanwege het overlijden van je ouders, de verantwoordelijkheid voor dat geld, het schuldgevoel. Geld erven is wat anders dan het zelf verdienen.’

Myriam Everard zegt: ‘Mij werd vroeger niet geleerd om met kapitaal om te gaan, ik wist niet hoe ik het moest beheren.’ Onder elkaar konden de vermogende vrouwen hun financiële kennis en zelfvertrouwen vergroten. Sax bood de Erfdochters onderdak bij Mama Cash. ‘Mama Cash wilde de Erfdochters als vaste geldleverancier natuurlijk binnen boord hebben’, zegt Everard in 2010 lachend. Everard was de eerste particuliere donateur van Mama Cash, in 1989 schonk zij door middel van een notariële acte een substantieel bedrag aan de organisatie.

Nieuwe Erfdochtersgroepen
Vanaf 1989, toen Sax in een interview met Vrij Nederland wereldkundig maakte dat zij de financier was van Mama Cash, waren de Erfdochters gemakkelijker op te sporen. Toen meer vrouwen zich aanmeldden, werd onder leiding van Marjan Sax een nieuwe groep gestart. Door de jaren heen kwam er regelmatig een bij, anno 2012 zijn er twaalf verschillende groepen. Elke Erfdochtersgroep bestaat uit twaalf tot vijftien vrouwen. De eerste anderhalf jaar begeleidt Marjan Sax het programma. Na die tijd beslissen de vrouwen of ze al dan niet doorgaan als zelfstandige groep. De eerste Erfdochtersgroep die in 1985 van start ging, komt nog steeds op gezette tijden bij elkaar.

Niet zeuren
Johanna, die anoniem wenst te blijven, is een van de erfdochters. Ze vond het vreselijk als anderen wisten dat ze kapitaal had. ‘Ik was bang dat ook andere mensen en instellingen mij zouden benaderen voor giften.’ (bekijk interview) Myriam Everard vult aan: ‘Ik was actief in de vrouwenbeweging via de Pacifistisch Socialistische Partij. In die hoek van de vrouwenbeweging was men heel streng. Geld vond men daar “een schande”. Het was vervelend daar altijd verantwoording over te moeten afleggen.’ Johanna: ‘Je mocht nergens over zeuren. “Je hebt toch geld”, zeiden ze dan.’

Nieuwe Server

Klap op de vuurpijl
Op initiatief van Johanna richtte Mama Cash met haar geld het Midden- en Oost-Europa Fonds op. Ook financierde ze het merendeel van de tentoonstellingen die verbonden waren aan de Mama Cash Kunstprijs. En dankzij haar kon Mama Cash in 1999 een nieuwe server en pc’s aanschaffen. Als klap op de vuurpijl schonk zij Mama Cash in 2000 een bedrag van vijf miljoen gulden (2.380.000 euro). Het geschonken kapitaal was bedoeld voor het eigen vermogen van Mama Cash, het vruchtgebruik mocht worden besteed.

Maar het liep anders. ‘Er was in het begin van het nieuwe millennium een grote dip in de inkomsten en dus bestedingen. We moesten enorm bezuinigen’, herinnert oud-penningmeester Louise van Deth zich. ‘Die vijf miljoen betekenden onze redding. We konden verder met wat we aan het doen waren.’ Johanna schonk in de loop der jaren in totaal bijna zes miljoen euro aan Mama Cash en is daarmee de grootste particuliere schenker van de organisatie.

Volgende generatie

who is s/he poster

Ook financierde Johanna de productie van een vijftal documentaires van Nederlandse documentairemakers met als thema ‘Who is S/he’. De documentaires werden vertoond tijdens het Mama Cash documentairefestival in 2004 waarmee Mama Cash haar 20-jarig bestaan vierde. Drie documentaires werden uitgezonden op de Nederlandse televisie. Johanna zit nog altijd in haar Erfdochtersgroep, een veilige plek om over haar vermogen te praten. ‘Zij zijn niet op m’n geld uit, zoals de banken.’ De gedeelde ervaringen hebben in de loop der jaren haar zelfvertrouwen vergroot. Ze zegt daarover: ‘Ik ben niet bang meer dat mensen me benaderen vanwege mijn rijkdom. Ook voel ik me niet schuldig als ik iemand nee verkoop. Ik draag mijn kennis nu over op de volgende generatie, namelijk mijn eigen erfdochter.’

Geld als veranderingsmiddel
Myriam Everard ging met haar geld eerst naar het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging (IIAV). Everard: ‘Daar keken ze me meewarig aan. Iedereen kreeg in die tijd subsidie van de overheid. Toen kwam ik bij Mama Cash uit, een fantastisch initiatief.’ Voor Marjo Meijer lag Mama Cash voor de hand. ‘Haar activiteiten lagen in het verlengde van waar ik zelf mee bezig was. Mama Cash liep voorop in het investeren in rechten voor vrouwen. Geld werd ingezet als veranderingsmiddel, dat sprak me aan.’ Marjan Sax: ‘Door uitwisseling van ervaringen en kennisoverdracht kregen vrouwen controle over hun geld en gingen ze hun geld bewuster weggeven. Wat dat betreft waren en zijn de Erfdochtersgroepen ook een leerschool en springplank.’

Stevige discussies
In het begin kwamen alle grote particuliere giften aan Mama Cash van erfdochters. Anonimiteit en privacy zijn voor veel erfdochters een belangrijke voorwaarde om te doneren. Mama Cash nam daarom de gegevens van de donerende erfdochters op in een aparte administratie, waarmee hun anonimiteit gewaarborgd werd.

Mama Cash onderhield goede persoonlijke contacten met de Erfdochters over haar activiteiten. Zo organiseerde ze halverwege de jaren 90 bijeenkomsten waarop grote donateurs samen konden kiezen welke vrouwen- en meidengroepen ze financieel extra wilden ondersteunen. Dat leidde regelmatig tot stevige onderlinge discussies. In recente jaren werden bijeenkomsten georganiseerd waar donateurs via Skype direct in contact kwamen met activisten uit verschillende delen van de wereld.

Verschil maken

25-jarig jubileum Erfdochters

De erfdochters hebben veel aan de Erfdochtersgroepen gehad. Ze kennen elkaars familiegeschiedenissen en adviseren elkaar in lastige situaties. ‘Ik ging door de Erfdochters en Mama Cash snappen dat geld deel is van mijn persoonlijkheid. Ik kan er geen scheiding meer tussen maken. Ik bén dat geld’, zegt Marjan Sax. Everard: ‘Dankzij de Erfdochters zijn mijn mogelijkheden enorm verbreed. Ik heb geleerd dat je met geld inzetten het verschil kunt maken!’

Geïnspireerd door de Erfdochtergroepen organiseerde Mama Cash tussen 1997 en 2012 financiële cursussen voor vrouwen – ongeacht hun vermogen of inkomen – over onder andere financiële planning, erfrecht, belasting, beleggen en doneren.

Tijd ver vooruit
De Erfdochters zijn nog altijd stevig ingebed in de organisatie. Als Marjan Sax ziet dat dure congressen over fondsenwerving zich buigen over de vraag hoe je grote donateurs het beste benadert en aan je bindt, glimlacht ze. ‘Dat bedachten we bij Mama Cash en de Erfdochters allemaal zelf.’ Ook hierin was Mama Cash haar tijd ver vooruit.