Vrouwenfondsen

Revolutionaire vernieuwing

Mama Cash workshop in Beijng

Het oprichten van autonome nationale en regionale vrouwenfondsen in Latijns Amerika, Afrika en Azië in de tweede helft van de jaren 90 was een revolutionaire vernieuwing in de internationale wereld van vrouwenrechten. Tijdens workshops die Mama Cash en een aantal vrouwenfondsen uit de Verenigde Staten organiseerden op de VN Wereldvrouwenconferentie in Beijing in 1995, betoogden met name vrouwen uit Afrika dat het Westen een westers kapitalistisch model van ontwikkeling aan Afrikaanse landen oplegde. Geldstromen van Noord naar Zuid droegen bij aan het in stand houden van ongelijke machtsverhoudingen. Daar was Mama Cash het mee eens: ‘Geld van Noord naar Zuid sturen vonden we missiewerk, hoe non-conformistisch Mama Cash ook te werk ging’, zegt oprichter Lida van den Broek. ‘Zowel de vrouwen in het Zuiden als wij wilden dat anders, vrouwen moesten ter plekke fondsen gaan opzetten.’

Grote droom
Daarop besloten Mama Cash en het Noord-Amerikaanse Global Fund voor Women de initiatieven tot oprichting van landelijke en regionale vrouwenfondsen over de hele wereld financieel te gaan ondersteunen. ‘Onafhankelijke vrouwenfondsen in de regio’s waren in die tijd een grote droom’, zegt Will Janssen, destijds manager van het Zuidenfonds. ‘Vrouwen ter plaatse hadden beter inzicht in de kwaliteit en de noodzaak van de aanvragen.’ Daarop werd een deel van het geld van Mama Cash en het Global Fund for Women voortaan besteed aan het steunen van startende vrouwenfondsen.

De grote zus die je je wenst
‘De strategie van het stimuleren van vrouwenfondsen is heel belangrijk geweest in de ontwikkeling van Mama Cash, het was onze nieuwe niche geworden’, stelt oud-directeur Lilianne Ploumen. ‘Wij moesten onze eigen financiers gaan overtuigen van de kracht van autonome vrouwenfondsen overal ter wereld. Novib was de eerste die ons hier financiering voor gaf, dat betekende een doorbraak.’ (bekijk interview) 

In de beginfase werden de vrouwenfondsen met raad, daad en geld voor kantoorkosten terzijde gestaan door de zusterfondsen in het ‘Noorden’. Marjan Sax, een van de oprichters van Mama Cash: ‘Vrouwen ter plekke werden zelf verantwoordelijk voor het geld en ze leerden fondsen te werven. Zo werden ze minder afhankelijk van buitenlandse donoren. Het gaf hen een gevoel van onafhankelijkheid en trots.’ Amalia Fischer, een van de oprichters van het Angela Borba Fonds (nu Fundo Social Elas) in Brazilië: ‘We hebben veel van Mama Cash geleerd over hoe je een fonds opbouwt. We hebben een gelijkwaardige en respectvolle relatie. Mama Cash is de grote zus die je je wenst.’

Wereldwijd netwerk van vrouwenfondsen

Semillas

Het eerste vrouwenfonds in ‘het Zuiden’ was Sociedad Mexicana Pro Derechos de la Mujer (Semillas), opgericht in 1990. Daarop volgde in 1996 Tewa in Nepal. Tijdens het 15-jarig jubileumfeest van Mama Cash in 1998 in Amsterdam werd een internationale koepel van vrouwenfondsen opgericht: het International Network of Women’s Funds (INWF). Vanaf die tijd is het snel gegaan. In 2001 waren er, naast het Global Fund for Women en Mama Cash, vrouwenfondsen in Zuid-Afrika, Ghana, India, Nepal, Mexico, Brazilië, Mongolië en Oekraïne. Ruim tien jaar later bestaat het wereldwijde netwerk uit 45 feministische vrouwenfondsen. Ieder fonds is verschillend, afhankelijk van wat de vrouwen in hun land of regio het belangrijkste werkterrein vinden. Maar hun uitgangspunt is hetzelfde: ze werven fondsen en beslissen zelf welke vrouwen-, meiden- en transgendergroepen in hun land of regio ze daarmee steunen.

Verscherpte criteria
Het belang dat Mama Cash hechtte en hecht aan vrouwenfondsen blijkt ook uit het feit dat vanaf 2004 ongeveer een vijfde tot een kwart van haar totale subsidiebudget naar vrouwenfondsen gaat.  Met het nieuwe Strategisch Plan ‘On the Move for Women’s Rights’ in 2009 bracht Mama Cash de vrouwenfondsen onder in een aparte portfolio met een eigen manager en ter zake deskundige staf. Ze verscherpte de subsidiecriteria en breidde haar subsidies uit. Ook ging Mama Cash nauwer samenwerken met de door haar ondersteunde fondsen op het gebied van bijvoorbeeld fondsenwerving, communicatie en strategische ontwikkeling, afhankelijk van de behoefte van het vrouwenfonds. Ook wilde ze dat vrouwenfondsen minder afhankelijk van haar werden. Ze moesten zelf meer geld gaan werven, internationaal, maar ook in eigen land. Voorbeelden van door Mama Cash gesteunde fondsen zijn Semillas in Mexico, het Mediterranian Women’s Fund en South Asian Women’s Fund.

Onderling coachen
Veel vrouwenfondsen worstelen nog steeds met het probleem fondsen te werven in hun eigen regio. Mensen zijn niet gewend geld te doneren aan mensenrechtenorganisaties, laat staan aan vrouwen die voor hun rechten opkomen. Om de vrouwenfondsen hierbij te steunen, lanceerde Mama Cash in 2011 het Strengthening Local Fundraising Initiative. Binnen dit programma kunnen de vrouwenfondsen niet alleen werken met experts op het gebied van marketing, communicatie en fondsenwerving, maar ze kunnen elkaar ook onderling coachen. Ze gaan bij elkaar op bezoek om kennis en ervaring over fondsenwerving uit te wisselen en ze leren van elkaar hoe ze hun inkomstenbronnen kunnen diversifiëren. Antonia Orr, van Semillas zegt hierover: ‘Er bestaan in ons land nog veel misverstanden over wat vrouwenfondsen doen. Daarbij komt dat het lastig is geld te werven voor zaken als veilige abortus, of het ondersteunen van inheemse vrouwengroepen. Andere vrouwenfondsen zijn bij ons op bezoek geweest, zoals het vrouwenfonds uit Georgië. Zij hebben onder andere van ons geleerd hoe belangrijk het is om goede relaties te onderhouden met particuliere donateurs. Wij gaan op onze beurt op bezoek bij Mama Cash en het Global Fund for Women en we hopen op basis van wat we van hen gaan leren meer fondsen hier in Mexico te gaan werven.’